آیا جرمگیری، به مینای دندان آسیب میزند؟
وقتی صحبت از جرمگیری دندان به میان میآید، اغلب دو دیدگاه متضاد شکل میگیرد: عدهای آن را ضروری برای حفظ سلامت دهان میدانند، و گروهی دیگر نگراناند که این کار ممکن است مینای دندان را از بین ببرد و دندانها را حساس و آسیبپذیر کند. اما واقعاً حقیقت چیست؟ آیا جرمگیری مفید است یا مضر؟ در این مقاله تلاش کردهایم با نگاهی علمی و بیطرف، به این پرسش پاسخ دهیم.
جرم دندان چیست و چگونه تشکیل میشود؟
جرم دندان (Dental Calculus) در واقع رسوبات سخت شده پلاک میکروبی است که روی دندان و لثه شکل میگیرد. این پلاکها ترکیبی از بزاق، مواد غذایی، باکتریها و املاح معدنی هستند و در صورت عدم رعایت بهداشت دهان، به مرور سخت شده و به جرم تبدیل میشوند.
جرم برخلاف پلاک، با مسواک و نخ دندان از بین نمیرود و باید با ابزار حرفهای توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت برداشته شود.
نکته مهم: وجود جرم میتواند عامل التهاب لثه، خونریزی، بوی بد دهان و حتی تحلیل دندان شود.
چرا برخی فکر میکنند جرمگیری مضر است؟
این تصور اشتباه از چند تجربه رایج ناشی میشود:
1. پس از جرمگیری، دندانها کمی حساس میشوند که طبیعی است و موقتی.
2. برخی افراد پس از جرمگیری احساس میکنند دندانشان «نازکتر» شده؛ که در واقع جرم ضخیم روی دندانها بوده و حالا برداشته شده است.
3. گاهی سطح ریشه دندان در اثر تحلیل لثه، نمایان میشود که ارتباطی به جرمگیری ندارد، بلکه نتیجه سالها تجمع جرم است.
حقیقت علمی: هیچ شواهد علمی مبنی بر آسیب مستقیم جرمگیری به مینای سالم دندان وجود ندارد، اگر این کار توسط فرد متخصص و با ابزار مناسب انجام شود.
جرمگیری چگونه انجام میشود؟ آیا واقعاً خراش ایجاد میکند؟
جرمگیری معمولاً با ابزارهای دستی یا دستگاه اولتراسونیک انجام میشود. دستگاه اولتراسونیک با ایجاد لرزشهای ریز و آب، جرمهای چسبیده را از سطح دندان جدا میکند، بدون آنکه به مینای سالم آسیبی برساند.
اگر مینای دندان سالم باشد، این فرآیند حتی کمک میکند تا از آسیبهای آتی پیشگیری شود. در واقع، جرمگیری یک اقدام پیشگیرانه است، نه تهاجمی.
فواید علمی و اثبات شده جرمگیری
پیشگیری از التهاب لثه و بیماریهای پریودنتال
کاهش بوی بد دهان
بهبود رنگ ظاهری دندانها
کاهش خطر پوسیدگی
کمک به حفظ طول عمر دندانها
جرمگیری منظم (هر ۶ ماه تا ۱۲ ماه یکبار بسته به وضعیت فرد) باعث میشود از بروز بسیاری از مشکلات پرهزینه بعدی پیشگیری شود.
بررسیهای سیستماتیک انجام شده در مراکز تحقیقاتی برتر دنیا نشان می دهد که برای اکثر بیماران، جرمگیری هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار کافی است و باعث بهبود سلامت لثه میشود، بدون آنکه آسیبی به ساختار دندان وارد کند.
در بیماران با بیماری پریودنتال کنترل نشده، تأخیر در جرمگیری میتواند منجر به تحلیل استخوان تا 1.2 میلیمتر در سال شود.
این آمارها نشان میدهند که جرمگیری نه تنها بیخطر، بلکه یک اقدام پیشگیرانه مؤثر است.
آیا مینای دندان واقعاً آسیب میبیند؟
مینای دندان لایهای بسیار سخت است، اما نه غیر قابل آسیب. اگر جرمگیری بهدرستی انجام شود، این لایه آسیبی نمیبیند. اما اگر:
توسط افراد غیرمتخصص انجام شود.
از ابزار نامناسب استفاده گردد.
یا جرمگیری بیش از حد شدید باشد.
آنگاه احتمال خراشهای سطحی یا حساسیت وجود دارد. این دلایل بر اهمیت مراجعه به کلینیکهای معتبر تأکید دارد.
طبق بیانیه رسمی انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) در سال 2023:
«جرمگیری دندان، در صورتیکه بهدرستی انجام شود، به مینای دندان آسیبی وارد نمیکند. این فرآیند در حقیقت به کاهش بار میکروبی دهان، پیشگیری از التهاب لثه، و کنترل بیماری پریودنتال کمک میکند.»
جرمگیری دستی بهتر است یا دستگاهی؟
هرکدام مزایای خاص خود را دارند. ابزار دستی برای ظرافت در نواحی خاص مؤثر است و اولتراسونیک برای سرعت و کارایی بیشتر. اکثر دندانپزشکان از ترکیب این دو روش استفاده میکنند.
جرمگیری با دستگاههای اولتراسونیک، در مقایسه با ابزارهای دستی، اثربخشی مشابهی دارد اما مدت زمان کوتاهتری میطلبد و برای بیمار نیز راحتتر است.
بعد از جرمگیری چه مراقبتهایی لازم است؟
تا چند ساعت چیزی نخورید یا فقط آب بنوشید.
از مصرف غذاهای خیلی سرد یا خیلی داغ پرهیز کنید.
بهداشت دهان را با مسواک نرم، نخ دندان و دهانشویه رعایت کنید.
اگر دندانها حساس شد، خمیر دندان مخصوص حساسیت استفاده کنید.
جرمگیری برای چه کسانی ضروریتر است؟
بعضی افراد باید توجه بیشتری به جرمگیری نشان دهند:
کسانی که سیگار میکشند.
افراد مبتلا به دیابت.
کسانی که ارتودنسی دارند.
کسانی که سابقه بیماری لثه دارند.
افرادی با بزاق غلیظ یا خشکی دهان.
باورهای نادرست درباره جرمگیری
جرمگیری باعث لق شدن دندان میشود!
واقعیت: جرمگیری فقط جرم را برمیدارد؛ لق شدن به خاطر تحلیل استخوان است.
جرمگیری دندانها را سفید میکند!
واقعیت: جرمگیری رنگ طبیعی دندان را بازمیگرداند، اما سفید کننده نیست.
هر چه بیشتر جرمگیری کنیم بهتر است!
واقعیت: دفعات بیش از حد جرمگیری غیر ضروری و حتی مضر است؛ حتماً طبق نظر دندانپزشک عمل شود.
کلام آخر
جرمگیری دندان، یک اقدام درمانی بسیار مفید، ایمن و حتی ضروری برای حفظ سلامت دهان است. اگر به درستی و در زمان مناسب انجام شود، نه تنها آسیبی به مینای دندان وارد نمیکند، بلکه از تخریب آن جلوگیری نیز مینماید.
بنابراین، به جای نگرانیهای بیپایه، بهتر است با مشورت متخصص و رعایت بهداشت روزانه، از مزایای علمی و ثابتشده جرمگیری بهرهمند شوید.
پیشنهاد ویژه: اگر هنوز درباره جرمگیری دندان تردید دارید، یک جلسه معاینه رایگان میتواند بهترین پاسخ به نگرانیهایتان باشد.
دیدگاه خود را بنویسید