آمالگام رو بشناس
آمالگام، یا همان پرکردگی نقرهای، سالهاست که در درمان پوسیدگی دندانها به کار میرود. اما حضور جیوه در ترکیبات آن، همواره بحثبرانگیز بوده و بسیاری از مراجعان بهخصوص در کلینیکهای زیبایی، نگران تأثیرات احتمالی این ماده روی سلامتی یا زیبایی خود هستند. در این مقاله، نگاهی علمی و بهروز به ترکیبات، کاربردها، مزایا، معایب، خطرات احتمالی و جایگزینهای آمالگام خواهیم داشت.
آمالگام چیست و از چه موادی ساخته شده؟
آمالگام دندانی ترکیبی فلزی است که شامل جیوه (حدود ۵۰٪)، نقره، قلع، مس و مقادیر اندکی روی یا پالادیوم میباشد. این ماده پس از ترکیب، بهسرعت سخت میشود و پرکردگی مقاوم و بادوامی ایجاد میکند.
جیوه موجود در آمالگام برای حفظ انعطافپذیری اولیه و ایجاد اتصال بین فلزات ضروری است. با این حال، وجود همین عنصر دلیل اصلی نگرانی درباره ایمنی این ماده بوده است.
آیا جیوه آمالگام خطرناک است؟
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) بارها اعلام کردهاند که سطح بخار جیوه آزادشده از آمالگام بسیار پایینتر از حد خطرناک است و برای افراد سالم ایمن تلقی میشود. با این وجود، در سال 2020، FDA توصیه کرد که استفاده از آمالگام در گروههای پرریسک زیر محدود شود:
کودکان زیر 15 سال
زنان باردار یا شیرده
افراد با اختلالات کلیوی یا عصبی
بیماران با حساسیت به فلزات
این توصیهها جنبه احتیاطی دارند و تاکنون هیچ مطالعه قطعی وجود نداشته که آمالگام را در افراد سالم خطرناک بداند.
مزایای آمالگام؛ چرا هنوز هم استفاده میشود؟
آمالگام با وجود گذر زمان و ظهور مواد جدید، هنوز هم در بسیاری از کشورها پرکاربرد است، به دلایل زیر:
دوام بسیار بالا (۱۰ تا ۱۵ سال یا بیشتر)
مقاومت بالا در برابر فشارهای جویدن
هزینه کمتر نسبت به سایر مواد
استفاده آسان و سریع توسط دندانپزشک
بهخصوص در دندانهای عقبی که کمتر در معرض دید هستند، آمالگام هنوز هم انتخابی منطقی برای بسیاری از افراد محسوب میشود.
معایب و نگرانیهای مربوط به آمالگام
رنگ فلزی نقرهای که ظاهر طبیعی ندارد.
احتمال حساسیت به فلز در برخی افراد.
نگرانیهای زیستمحیطی ناشی از جیوه.
احتمال آزاد شدن بخار جیوه هنگام جویدن یا ترمیم.
در عین حال، جداسازهای مخصوص آمالگام در مطبها و رعایت پروتکلهای استاندارد میتوانند از انتشار جیوه جلوگیری کنند.
جایگزینهای آمالگام؛ زیبایی در کنار ایمنی
با پیشرفتهای اخیر، مواد پرکننده جدیدی جایگزین آمالگام شدهاند که در بسیاری از موارد، گزینههایی مناسبتر از نظر زیبایی و ایمنی محسوب میشوند:
۱. کامپوزیت رزینی
پرکاربردترین جایگزین، با رنگ مشابه دندان و چسبندگی مناسب به مینای دندان. مناسب برای دندانهای جلویی یا زیباییمحور.
۲. سرامیک (پرسلن)
مقاوم، زیبا و با ماندگاری بالا. گزینهای لوکستر با هزینه بیشتر.
۳. گلاسآیونومر
مناسب برای کودکان یا موارد با پوسیدگی وسیع. آزاد کننده فلوراید و ایمن از نظر ترکیب شیمیایی.
آیا باید پرکردگی آمالگام قدیمی را تعویض کرد؟
طبق توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا، اگر پرکردگی آمالگام شما سالم و بدون نشتی یا پوسیدگی است، نیازی به تعویض آن نیست. تعویض بیدلیل ممکن است خطر بیشتری ایجاد کند، چون در زمان برداشت، بخار جیوه بیشتری آزاد میشود.
اما اگر از نظر زیبایی، سلامتی یا نگرانیهای شخصی مایل به تعویض هستید، باید این کار حتماً تحت نظر دندانپزشک متخصص و با رعایت پروتکلهای ایمنی انجام شود.
خطرات آمالگام برای محیط زیست
نگرانی اصلی درباره آمالگام نه در بدن، بلکه در محیط زیست است. در صورت دفع نادرست آمالگام، جیوه ممکن است وارد منابع آبی شده و بهسلامت محیطی آسیب بزند. به همین دلیل، از سال ۲۰۲۵، استفاده از آمالگام در بسیاری از کشورهای اروپایی برای گروههای خاص محدود شده است.
سازمان محیط زیست آمریکا (EPA) نیز الزام استفاده از جداساز آمالگام در مطبها را برای جلوگیری از ورود آن به سیستم فاضلاب اعلام کرده است.
کلام آخر
آمالگام دندانی مادهای مقاوم، ایمن و مقرون به صرفه است که برای افراد سالم هنوز هم گزینهای قابل قبول به شمار میرود. اما با توجه به حساسیتهای زیبایی، سلامت و محیط زیستی، استفاده از آن در حال کاهش است. انتخاب بین آمالگام و جایگزینها، تصمیمی تخصصی است که باید با نظر دندانپزشک و توجه به شرایط هر فرد اتخاذ شود.
پرسشهای متداول
آیا آمالگام به بدن آسیب میزند؟
در افراد سالم، هیچ مدرک علمی قوی مبنی بر آسیبرسانی وجود ندارد. تنها در افراد پرریسک احتیاط لازم است.
آیا باید آمالگام قدیمی را برداشت؟
تنها در صورتی که آسیبدیده، نشتیدار یا زیباشناختی مشکلساز باشد، برداشت آن توصیه میشود.
جایگزین مناسب برای آمالگام چیست؟
کامپوزیت، سرامیک و گلاسآیونومر گزینههای اصلی و ایمنتر هستند که ظاهر طبیعیتری نیز دارند.
آیا دندانپزشکان هنوز از آمالگام استفاده میکنند؟
بله، بهخصوص در درمانهای دندانهای عقبی، به دلیل دوام بالا و هزینه کمتر.
دیدگاه خود را بنویسید